Sultan Ahmad Tajuddin Mukarram Shah (1854–1879): Era Transformasi Negeri Kedah
Sultan Ahmad Tajuddin Mukarram Shah merupakan Sultan Kedah ke‑24, menaiki takhta pada tahun 1854, menggantikan ayahandanya, Zainal Rashid Al-Mu'adzam Shah I. Pemerintahan baginda berlangsung hingga 22 Jun 1879, suatu tempoh yang menandakan era penting dalam sejarah Kedah — iaitu fasa awal transformasi pentadbiran, ekonomi, sosial, dan institusi diraja di negeri itu.
Latar Belakang Pemerintahan
Dilahir sekitar tahun 1832, Sultan Ahmad Tajuddin mewarisi sebuah negeri yang masih mengekalkan tradisi feudal Melayu di bawah pengaruh Siam. Bagaimanapun, beliau menunjukkan visi untuk memodenkan pentadbiran dan pembangunan negeri, sambil mengekalkan identiti diraja dan institusi tradisional. Zaman pemerintahannya merupakan titik permulaan perubahan yang akan memberi kesan jangka panjang kepada struktur pentadbiran dan ekonomi Kedah.
Pembaharuan Pentadbiran dan Infrastruktur
Salah satu sumbangan utama Sultan Ahmad Tajuddin ialah usaha memperkemas sistem pentadbiran negeri. Pada sekitar tahun 1870, pelantikan Wan Muhammad Saman sebagai Perdana Menteri menunjukkan Kedah mula mengadaptasi struktur pentadbiran yang lebih tersusun dan profesional. Hal ini menandakan peralihan daripada sistem adat semata‑mata kepada pentadbiran yang lebih formal dan berkesan.
Di samping itu, era ini menyaksikan pembangunan infrastruktur penting, termasuk pembinaan jalan raya yang menghubungkan bandar-bandar utama seperti Alor Setar, Langgar, Simpang Hutan Kampung, dan Kepala Batas. Infrastruktur asas ini membantu mobiliti rakyat, pengangkutan hasil pertanian, serta interaksi perdagangan dalam negeri dan dengan pelabuhan berdekatan seperti Pulau Pinang.
Balai Nobat dan bangunan istana turut diperbaharui, sebagai simbol legitimasi dan institusi diraja yang kekal relevan di tengah perubahan zaman. Ubah suai ini menunjukkan usaha baginda mengekalkan imej dan kewibawaan Kesultanan Kedah di mata rakyat dan kuasa luar.
Transformasi Ekonomi
Pemerintahan Sultan Ahmad Tajuddin menandakan permulaan transformasi ekonomi negeri. Kedah, yang sebelum ini berorientasi kepada sistem sara diri, mula mengembangkan pertanian padi secara komersial. Eksport beras ke pulau-pulau seperti Pulau Pinang meningkat secara beransur-ansur, menjadikan Kedah terkenal sebagai “jelapang padi” di Semenanjung Tanah Melayu. Aktiviti ini bukan sahaja meningkatkan pendapatan negeri, malah mewujudkan interaksi dagangan dengan pedagang luar.
Pendidikan, Agama, dan Sosial
Dalam aspek sosial dan pendidikan, Sultan Ahmad Tajuddin menekankan peranan ulama dan cendekiawan dalam pentadbiran. Ulama dari Pattani, Acheh, dan Nusantara diundang untuk memberi nasihat dan membimbing institusi keagamaan, sistem undang‑undang, dan pendidikan. Pada tahun 1861, pembukaan sekolah Melayu di Alor Setar khusus untuk putera-putera raja dan bangsawan menunjukkan komitmen baginda terhadap pendidikan dan pembinaan modal insan.
Transformasi ini membentuk asas kepada perkembangan masyarakat Kedah yang lebih tersusun, dengan gabungan nilai tradisional, agama, dan sistem pentadbiran moden.
Konteks Politik dan Hubungan Luar
Walaupun Kedah masih berada di bawah pengaruh Siam, era Sultan Ahmad Tajuddin memperlihatkan negeri yang semakin bersedia menghadapi kuasa asing. Dengan pegawai negeri yang berpengalaman dan struktur pentadbiran yang kukuh, Kedah mampu mengekalkan autonomi tertentu dalam urusan dalaman. Keupayaan ini menjadi asas kepada kesinambungan institusi diraja dan kestabilan politik walaupun zaman penjajahan British mula memberi pengaruh ke atas negeri-negeri Melayu lain.
Kesimpulan
Era Sultan Ahmad Tajuddin Mukarram Shah adalah zaman peralihan yang kritikal bagi Kedah. Baginda bukan sahaja mengekalkan tradisi diraja, tetapi juga meletakkan asas pentadbiran moden, pembangunan infrastruktur, transformasi ekonomi, pendidikan, dan agama. Pemerintahan baginda membentuk “permulaan transformasi moden” Kedah — dari negeri agraria tradisional kepada negeri yang berstruktur, tersusun, dan bersedia menghadapi cabaran abad ke-20.
Pemerintahan Sultan Ahmad Tajuddin Mukarram Shah membuktikan bahawa perubahan progresif boleh dilaksanakan tanpa mengorbankan identiti dan institusi tradisional. Warisan baginda kekal sebagai tonggak penting dalam sejarah Kesultanan Kedah dan pembangunan negeri itu hingga ke hari ini.
Rujukan (Sumber)
- Amirudin, P. Z. (2011). Transformasi institusi sosial dan pendidikan di Kedah: Zaman Sultan Ahmad Tajuddin Mukarram Shah. Universiti Utara Malaysia. https://etd.uum.edu.my/3226/1/AMIRUDIN_PUTERA_ZAINOL_ABIDIN.pdf
- Kedah State Government. (n.d.). Kesultanan Kedah. Retrieved November 26, 2025, from https://www.kedah.gov.my/index.php/kesultanan-kedah
- Memori Kedah. (n.d.). Sejarah Kedah: Pentadbiran dan perkembangan zaman Sultan Ahmad Tajuddin. Retrieved November 26, 2025, from https://www.memori-kedah.com/page_pengenalan.php?id=&idskandungan=167&idstopic=39&mtopic=&p=2&pageNum_Recordset1=0&totalRows_Recordset1=1
- Wikipedia contributors. (2025). Ahmad Tajuddin Mukarram Shah of Kedah. In Wikipedia. Retrieved November 26, 2025, from https://en.wikipedia.org/wiki/Ahmad_Tajuddin_Mukarram_Shah_of_Kedah
- Teh, B. (2012). Sejarah Alor Setar: Ringkasan Pembangunan Infrastruktur dan Pendidikan. Tebuan Alor. https://tebuan-alor.blogspot.com/2012/07/sejarah-alor-setar-ringkasan-5.html
- University of Malaya. (2018). Eksport beras dan ekonomi Kedah pada abad ke-19. Southeast Asian Studies Journal, 12(3), 45–67. https://ejournal.um.edu.my/index.php/SEJARAH/article/download/9316/6610/18963
No comments:
Post a Comment